به نقل از «خبرآنلاین»

تحلیلی بر دورنمای منازعه هیدروپلتیک ایران - طالبان

تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۴۶۶۴۴

ایران بر لزوم اجرای معاهده تقسیم آب در سال 1973 تاکید دارد. طالبان مدعی است در هیرمند آب کافی وجود ندارد اما تصاویر ماهواره‌ای انتشار یافته از سوی ایران نشان می دهد مقادیر قابل توجهی آب در سدهای کجکی و کمال‌خان ذخیره شده اند. بر اثر این تنش ها وزیر خارجه ایران در اظهارنظری کم سابقه پس از روی کار آمدن طالبان گفت رژیم حاکم بر کابل را به رسمیت نمی شناسد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حتی می توان گفت آتشباری اخیر در مرز نیمروز نیز بی ارتباط به تنش های اخیر آبی نیست.

این در حالی است که پس از واگذاری قدرت به طالبان از سوی ایالات متحده، تهران موضع محافظه کارانه و همکاری جویانه با طالبان از خود نشان داد. ایران با گفتمان خیرخواهانه تلاش داشت طالبان را به استقرار یک حکومت فراگیر از تمام گروههای سیاسی و بر پایه حقوق انسانی برابر مردان و زنان دعوت کند. اکنون با تنش های اخیر، برای بسیاری از ناظران بین المللی این سوال وجود دارد، دورنمای روابط ایران و طالبان چگونه خواهد بود؟

روند تاریخی نشان می دهد ایران در مناقشات تاریخی پیش از انقلاب 1357 تحت مداخله قدرت های خارجی به ویژه انگلیسی ها، هر بار از بخشی از حقوق خود در آب هیرمند صرف نظر کرده است و بر این اساس نیز مقامات جمهوری اسلامی ایران این بار تاکید دارند حتی در صورت لزوم با استفاده از همه ابزارها از حق خود در آب هیرمند کوتاه نخواهند آمد.

نقش هیرمند در منازعه هیدروپلتیک ایران و افغانستان

عده ای از ناظران بر این باورند که «کار، کار انگلیسی هاست». پس از جدا شدن افغانستان از خاک ایران بر اساس معاهده پاریس ۱۸۵۷ میلادی و حکمیت گلداسمیت انگلیسی در سال 1872 که به تقسیم سیستان یکپارچه انجامید، مسئله حقابه رودخانه هیرمند به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی بین دو کشور تبدیل شد. بدین ترتیب حاکمان وقت افغانستان این حق را برای خود قائل شدند که بر سرنوشت رودخانه هیرمند اعلام مالکیت کنند. رودخانه هیرمند که از کوه های شمال غربی کابل سرچشمه می گیرد، پس از طی حدود هزار کیلومتر در افغانستان به دریاچه مشترک هامون می رسد. در تمام طول قرن 19 میلادی انگلیسی ها نقش واسطه در حل اختلاف ایران و افغانستان درباره آب هیرمند را داشتند اما هر بار بخشی از حق ایران به افغانستان واگذار شد. تا اینکه در دهه 1920 وقتی هیرمند به تنش های مرزی ایران و افغانستان تبدیل شد، دو کشور به مذاکرات مستقیم درباره تقسیم آب هیرمند روی آوردند. در سال 1936 قرارداد موقت تقسیم برابر آب سد کمال خان بین ایران و افغانستان منعقد شد. اما این توافق نیز پایان قطعی تنش های آبی میان تهران و کابل نبود.

افغانستان در سال 1945 شروع به ساخت سد و کانالهای انحرفی بر روی رودخانه هیرمند کرد. آمریکا، انگلستان و شوروی نقش تحریک آمیزی در مناقشه آبی ایران داشتند. شکایت ایران از افغانستان، موجب میانجیگری آمریکا شد که به حل اختلافات نینجامید. پس از شکست مذاکرات متعدد میان سران حکومتی ایران و افغانستان، قراردادی در 1973 میان سران حکومتی دو کشور در کابل منعقد شد.

این معاهده مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتکل ‌ضمیمه است اما با وجود تصویب این معاهده در دو کشور، افغانستان به دلیل تاریخ پر فراز و نشیب که شامل کودتاها و سقوط دولت های متعدد است، همواره درباره آن سلیقه ای رفتار کرده است.

موضوع حقابه هریرود نیز از دیگر موضوعات اختلاف ایران و افغانستان است که همچنان ادامه دارد. هریرود دومین رود مهم افغانستان پس از هیرمند است که از شمال غربی افغانستان به سوی ترکمنستان و ایران جاری است. اولین بار موضوع حقابه هریرود میان ایران و روسیه بر اساس عهدنامه ای در سال 1921 تعیین شد. در دوران ریاست جمهوری اشرف غنی در سال 2014 ، افغانستان با حمایت مالی و فنی هند تصمیم به ساخت سد سلما بر روی هریرود گرفت که با اعتراض ایران مواجه شد. اما این سد در سال 2015 افتتاح شد. سد سلما ورود آب به سد مشترک ایران و ترکمنستان به نام دوستی را تا 73 درصد کاهش می دهد. اکنون موضوع حقابه پس از بازگشت طالبان، بر روابط ایران و افغانستان سایه انداخته است.

گروگانگیری سیاسی

در رابطه ایران و افغانستان عوامل متعددی برای همگرایی و واگرایی وجود دارد که مانع رابطه پایدار دوستانه میان دو کشور می شود. موضوع حقابه یکی از مهمترین عوامل اختلاف ایران و افغانستان است. در تمام طول تاریخ دولت های افغانستان از موضوع هیرمند به عنوان ابزار و اهرمی برای امتیازگیری از ایران استفاده کرده اند. اکنون نیز بی ثباتی سیاسی در افغانستان و عدم مشروعیت بین المللی طالبان به انگیزه جدید برای کابل جهت سودجویی از هیرمند در رابطه با ایران تبدیل شده است. البته احتمالا نقش عوامل خارجی در این رابطه نیز بی تاثیر نیست.

در حالی که سناریوهای جدیدی درباره آینده افغانستان تحت رهبری طالبان مطرح میشود و کابل در حل مسایل پیچیده داخلی و خارجی احساس تنهایی دارد، طالبان به دنبال ضمانت ها و امتیازهای سیاسی از ایران در برابر سیاست های یکجانبه خود است. چرا که استراتژی طالبان همواره همراه با تهدید و ناامن سازی بوده است.

دورنمای روابط تهران-کابل

هر چند امنیت آبی شرق ایران به ‎شدت در پیوند با سیاست افغانستان درباره هیرمند است. اما از سوی دیگر، موقعیت محصور در خشکی و وابستگی افغانستان به ایران از جمله حضور چند میلیون مهاجر، نیاز افغانستان به دسترسی ترانزیتی و موقعیت تجاری بندر چابهار، افغانستان را در موقعیت پایین‌دستی ژئوپولیتیک و وابستگی جغرافیایی به ایران قرار داده است. در آینده نیز این پایین دست بودن بیشتر در مناسبات طالبان و ایران موثر خواهد بود. صرفنظر طالبان از موقعیت برتر ایران غیر ممکن و هزینه ساز است. از این رو، منافع و امنیت طالبان به شدت به بهبود مناسبات با ایران وابسته است. در پیش گرفتن هر گونه سیاست معارض با تهران، پیامدهای سیاسی-اقتصادی سنگینی برای طالبان در بر خواهد داشت. طالبان برای ادامه حیات خود باید سودمندی خود برای ایران را اثبات کند. در واقع می توان گفت هر چند ایران از لحاظ هیدروپلتیک به افغانستان وابسته است، افغانستان نیز از لحاظ ژئوپولیتیک به ایران وابسته است. ایران و افغانستان امکان همکاری در زمینه آب، ترانزیت و انرژی را دارند.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1770821

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: افغانستان حقابه هیرمند وضعیت آب و هوا ایران و افغانستان رودخانه هیرمند موضوع حقابه آب هیرمند دو کشور تنش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۴۶۶۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طالبان افغانستان برای جذب توریست خارجی دست به کار شده‌اند

در سال ۲۰۲۱، طبق آمار رسمی تنها ۶۹۱ توریست خارجی به افغانستان سفر کرده؛ در سال ۲۰۲۲، این رقم به ۲۳۰۰ نفر افزایش یافت و پارسال به رقم ۷ هزار نفر رسید.

به گزارش عصر ایران، یک رسانه با انتشار گزارشی از شهر کابل، از تلاش دولت طالبان برای جذب گردشگران خارجی خبر داده است.

در این گزارش آمده است:

حدود ۳۰ مرد در یک کلاس درس در کابل جمع شده اند، که بخشی از اولین گروه دانشجویی در یک موسسه تحت مدیریت طالبان است که قرار است متخصصان گردشگری و مهمان نوازی را آموزش می‌دهد.

این افراد قرار است پس از اتمام دوره در بخش‌های مختلف صنعت گردشگری مشغول به کار شوند. یک دانشجو مدل است و دیگری ۱۷ ساله است که هیچ سابقه شغلی ندارد.

دانشجویان در سنین، سطح تحصیلات و تجربه حرفه‌ای متفاوتی هستند. همه آن‌ها مرد هستند - زنان افغان از تحصیل بیشتر از صنف ششم منع شده اند.

حاکمان افغانستان عمدتا به دلیل اعمال محدودیت‌هایشان بر زنان و دختران در صحنه جهانی نام خوشی ندارند. اقتصاد این کشور بسیار خراب است، زیرساخت‌ها ضعیف و فقر زیاد است.

با این حال، خارجی‌ها به دلیل کاهش شدید خشونت، افزایش ارتباطات پروازی با مراکزی مانند دبی، به این کشور سفر می‌کنند. اعداد زیاد نیستند و در واقع طی دهه‌های گذشته هرگز نبوده اند.

در سال ۲۰۲۱، طبق آمار رسمی تنها ۶۹۱ توریست خارجی به افغانستان سفر کرده؛ در سال ۲۰۲۲، این رقم به ۲۳۰۰ نفر افزایش یافت و پارسال به رقم ۷ هزار نفر رسید.

"محمد سعید" رئیس اداره توریسم در کابل گفت که بزرگترین گروه بازدیدکنندگان خارجی از کشور چین به دلیل نزدیکی و جمعیت زیاد آن است. البته از نظر او افغانستان نیز نسبت به برخی از همسایگان خود برتری‌هایی دارد.

سعید گفت: آن‌ها به من گفته اند که نمی‌خواهند به پاکستان بروند، زیرا خطرناک است و مورد حمله قرار می‌گیرند. این را ژاپنی‌ها به من هم گفته اند. این برای ما خوب است.

اما مشکلاتی جدی هم در روند جذب گردشگر خارجی هم دارد.

دسترسی به ویزا دشوار و پرهزینه است. بسیاری از کشور‌ها پس از بازگشت طالبان به قدرت، روابط خود را با افغانستان قطع کردند و هیچ کشوری آن‌ها را به عنوان حاکمان قانونی کشور به رسمیت نمی‌شناسد.

سفارت‌خانه‌های افغانستان یا تعطیل شدند یا فعالیت‌های خود را متوقف کردند. جنگ قدرت بین سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌های افغانستان متشکل از افرادی از دولت سابق مورد حمایت غرب و آن‌هایی که تحت کنترل کامل دولت طالبان هستند، وجود دارد.

سعید می‌پذیرد که موانعی برای توسعه گردشگری افغانستان وجود دارد، اما گفت که برای غلبه بر آن‌ها با وزارتخانه‌ها همکاری می‌کند.

هدف نهایی او رسیدن به شرایط صدور ویزا در بدو ورود برای گردشگران است، اما ممکن است سال‌ها با آن شرایط فاصله داشته باشد. شبکه جاده‌ای که در برخی نقاط کشور نیمه آسفالت است یا وجود ندارد، مشکلاتی دارد و خطوط هوایی تا حد زیادی از حریم هوایی افغانستان اجتناب می‌کنند.

شهر کابل به عنوان پایتخت بیشترین پرواز‌های بین المللی را دارد، اما هیچ فرودگاه افغانستان مسیر مستقیم با بازار‌های توریستی بزرگ مانند چین، اروپا یا هند ندارد.

علیرغم چالش‌ها، سعید می‌خواهد که افغانستان به یک پایگاه بزرگ گردشگری تبدیل شود، جاه طلبی‌ای که به نظر می‌رسد توسط رهبران ارشد طالبان حمایت می‌شود.

او در این زمینه گفت: من به دستور بزرگان (وزرا) به این بخش فرستاده شده ام. آن‌ها باید به من اعتماد کنند، زیرا مرا به این مکان مهم فرستاده اند.

دانشجویان مشغول تحصیل در موسسه گردشگری کابل هم آرزو‌هایی دارند. "احمد مسعود تلاش" مدل افغان که در موسسه تحصیل می‌کند، می‌خواهد در مورد مکان‌های زیبای افغانستان پست‌های اینستاگرامی بگذارد و تاریخچه آن‌ها را برای ارایه رسانه‌ای بیاموزد.

"سمیر احمدزی" فارغ التحصیل دانشکده بازرگانی، می‌خواهد یک هتل باز کند، اما فکر می‌کند که ابتدا باید درباره گردشگری و مهمان نوازی بیشتر بداند.

احمدزی گفت: آن‌ها (توریست‌های خارجی) مدام می‌شنوند که افغانستان عقب مانده و درگیر فقر و جنگ است. ما ۵ هزار سال تاریخ داریم. باید صفحه جدیدی درباره افغانستان ایجاد شود.

کلاس‌ها شامل صنایع دستی افغانستان و مبانی مردم شناسی است.

یک موضوع غیررسمی نحوه تعامل با زنان خارجی و اینکه چگونه رفتار یا عادات آن‌ها می‌تواند با آداب و رسوم و احکام محلی تضاد داشته باشد. به عنوان مثال می‌توان از سیگار کشیدن یا غذا خوردن زنان در ملاء عام، اختلاط آزادانه با مردانی که از نظر خونی یا ازدواج با آن‌ها ارتباطی ندارند، باشد.

طالبان یک محدودیت جدی در زمینه نحوه پوشش زنان در اجتماع وضع کرده و الزاماتی را برای آن‌ها برای داشتن سرپرست مرد یا محرم در هنگام سفر وضع کرده اند. با این قوانین صرف غذا، سفر به تنهایی و معاشرت با زنان دیگر در جمع سخت‌تر شده است. با بسته شدن سالن‌های ورزشی به روی زنان و ممنوعیت سالن‌های زیبایی، مکان‌های کمتری وجود دارد که آن‌ها بتوانند بیرون از خانه همدیگر را ملاقات کنند.

"سرنا" تنها هتل پنج ستاره این کشور، به نشانه آماده شدن این کشور برای بازدیدکنندگان خارجی بیشتر، پس از یک ماه تعطیلی، سالن اسپا و زنانه خود را برای زنان خارجی بازگشایی کرده است.

اتباع خارجی برای دسترسی به خدمات باید پاسپورت خود را نشان دهند. ورود زنان افغانستانی به این محل ممنوع است.

محدودیت‌های زنان و دختران افغان بر شرکت‌های مسافرتی خارج از کشور فشار می‌آورد، زیرا آن‌ها می‌گویند که سعی می‌کنند با اهدای کمک‌های مالی، حمایت از پروژه‌های محلی یا فقط بازدید از مشاغل خانوادگی، بر جنبه مثبت تعاملات فرهنگی تمرکز کنند.

طالبان افغانستان برای جذب توریست خارجی دست به کار شده اند

"شین هوران" بنیانگذار "راکی رود تراول" گفت که سفر به افغانستان نباید به عنوان تایید دولت یا رژیم سیاسی خاص تلقی شود.

در نهایت، هدف باید حمایت از شیوه‌های گردشگری مسئولانه باشد که به طور مثبت به اقتصاد محلی کمک می‌کند و احترام و درک متقابل را تقویت می‌کند.

او گفت که هیچ نظری از سوی مقامات در مورد آنچه که گروه‌های تور دیده‌اند یا انجام داده‌اند وجود ندارد و این شرکت از نزدیک با یک سازمان حقوق زنان در افغانستان همکاری می‌کند. هوران افزود: درصدی از هزینه تور صرف حمایت از برنامه‌های این سازمان شد.

هیچ زنی در موسسه گردشگری و مدیریت هتلداری وجود ندارد. دانشجویان مرد مشغول تحصیل به این موضوع اشاره نمی‌کنند. اما یک مسئول در اداره گردشگری به این موضوع اشاره می‌کند.

این مقام که از ترس نخواست نامش فاش نشود، گفت: این یک وضعیت دلخراش است. حتی اعضای زن خانواده می‌پرسند که آیا می‌توانند اینجا درس بخوانند. اما با تغییر دولت، سیاست تغییر کرد. زنانی که پیش از به روی کار آمدن طالبان در این موسسه درس می‌خواندند هرگز برنگشتند و فارغ التحصیل نشدند.